मे 11 : राष्ट्रीय तंत्रज्ञान दिवस / प्रश्‍नमंजुषा (131)
- 15 May 2021
- Posted By : study circle
- 2735 Views
- 1 Shares
प्रश्‍नमंजुषा (131)
1) पहिला राष्ट्रीय तंत्रज्ञान दिन कधी साजरा करण्यात आला ?
1) 11 मे 1998
2) 10 मे 1974
3) 10 मे 1999
4) 11 मे 1999
2) खालीलपैकी कोणते विधान/विधाने बरोबर आहे/आहेत?
अ) 11 मे 1998 रोजी पोखरण-2 अंतर्गत भारताने 5 अण्वस्त्र चाचण्या यशस्वीरीत्या पार पाडल्या होत्या.
ब) राष्ट्रीय तंत्रज्ञान दिवसाची घोषणा तत्कालीन पंतप्रधान राजीव गांधी यांनी केली होती,
पर्यायी उत्तरे :
1) फक्त अ
2) फक्त ब
3) अ आणि ब दोन्ही
4) कोणतेही नाही
3) 11 मे 1998 रोजी घडलेल्या घटनाबाबत खालीलपैकी कोणते विधान सत्य आहे?
1) डीआरडीओने याच दिवशी त्रिशूल क्षेपणास्त्राची यशस्वी चाचणी केली होती.
2) बंगळूरच्या राष्ट्रीय एअरोस्पेस प्रयोगशाळेने विकसित केलेल्या हंसा-3 या पहिल्या स्वदेशी विमानाची यशस्वी चाचणी केली गेली होती.
3) पोखरण-2 अंतर्गत भारताने 3 अण्वस्त्र चाचण्या यशस्वीरीत्या पार पाडल्या होत्या.
4) वरील सर्व
4) राष्ट्रीय विज्ञान दिवस, 2020 या दिवसाची थीम (विषय) कोणती आहे?
1) मेक इन इंडिया - विज्ञान व तंत्रज्ञान प्रेरणा नवकल्पना
2) विज्ञानातील स्त्री
3) लोकांसाठी विज्ञान व विज्ञानासाठी लोक
4) शाश्‍वत भविष्यासाठी विज्ञान व तंत्रज्ञान
5) 11 मे 1998 रोजी भारताने ऑपरेशन शक्ती अंतर्गत राजस्थानच्या पोखरण-2 प्रकल्पातील अणुस्फोट चाचण्या यशस्वीरीत्या घेतल्या. या संदर्भात खालील विधाने विचारात घ्या :
अ) शक्ती-1 ही प्रभंजन प्रकारची, 4 ते 6 किलोटन क्षमतेची अणुस्फोट चाचणी
ब) शक्ती-2 अणुसंमिलन प्रकारची, 12 ते 25 किलो टन क्षमतेची अणुस्फोट चाचणी
क) शक्ती-3 ही 1 किलो टनपेक्षा कमी क्षमतेची अणुस्फोट चाचणी
ड) शक्ती-4 ही 0. 25 टनपेक्षा कमी क्षमतेची अणुस्फोट चाचणी
पर्यायी उत्तरे ः
1) अ, ब आणि क बरोबर
2) ब, क आणि ड बरोबर
3) अ, ब आणि ड बरोबर
4) अ, क आणि ड बरोबर
6) आस्था अशोककुमार अरोरा या मुलीचा दिल्ली येथे जन्म झाला आणि भारताची लोकसंख्या अधिकृतपणे 1 अब्ज झाली, ती कोणत्या दिवशी ?
1) 11 मे 2004
2) 11 मे 2001
3) 11 मे 2000
4) 11 मे 2010
7) विज्ञानाशी संबंध असलेले पुढील दिवस भारतात पाळले जातात :
अ) 28 फेब्रुवारीला राष्ट्रीय शास्त्रज्ञ दिवस
ब) 11 मेला राष्ट्रीय तंत्रज्ञान दिवस
क) 30 ऑक्टोबरला राष्ट्रीय विज्ञान दिवस
वरीलपैकी कोणते/कोणती विधान/विधाने बरोबर आहे/आहेत ?
पर्यायी उत्तरे :
1) फक्त अ
2) फक्त ब
3) फक्त अ आणि क
4) अ, ब आणि क
8) भारताने इंदिरा गांधींच्या नेतृत्वात पहिली यशस्वी अणुस्फोट चाचणी कधी घेतली होती ?
1) 11 मे 1974
2) 18 मे 1974
3) 11 मे 1975
4) 18 मे 1975
9) राष्ट्रीय पुरस्कार संदर्भात खालील जोड्या अचूक जुळवा :
स्तंभ अ (राष्ट्रीय पुरस्कार) स्तंभ ब (कंपनी)
अ. तंत्रज्ञान स्टार्ट अप श्रेणीतील I. बोरोसिल रिन्यूएबल्स लिमिटेड, मुंबई
ब. स्वदेशी तंत्रज्ञानाच्या यशस्वी व्यावसायिकरणाचा II. ओलीन लाईफ सायन्सेस, चेन्नई
क. एमएसएमई श्रेणीतील III. सिनथेरा बायोमेडिकल, पुणे
पर्यायी उत्तरे :
अ ब क
1) II III I
2) III I II
3) III II I
4) II III I
10) 1998 साली भारताने एकूण 58 किलोग्राम टन अणुबॉम्बची चाचणी घेतली होती. हा अणुबॉम्ब .......
1) अमेरिकेनेने जपानच्या हिरोशिमा येथे दुसर्‍या महायुद्धात टाकलेल्या फॅटमॅन या अणुबॉम्ब पेक्षा चारपट अधिक शक्तिशाली होता.
2) अमेरिकेनेने जपानच्या नागासाकी येथे दुसर्‍या महायुद्धात टाकलेल्या फॅटमॅन या अणुबॉम्ब पेक्षा चारपट अधिक शक्तिशाली होता.
3) अमेरिकेनेने जपानच्या नागासाकी येथे दुसर्‍या महायुद्धात टाकलेल्या लिटल बॉय या अणुबॉम्ब पेक्षा चारपट अधिक शक्तिशाली होता.
4) अमेरिकेनेने जपानच्या हिरोशिमा येथे दुसर्‍या महायुद्धात टाकलेल्या लिटल बॉय या अणुबॉम्ब पेक्षा चारपट अधिक शक्तिशाली होता.
11) 1998 च्या ऑपरेशन शक्तीचे शिल्पकारांच्या संदर्भात खालील विधाने विचारात घ्या :
अ) डॉ. के. संथानम
ब) डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम
क) डॉ. आर. चिदम्बरम
ड) डॉ. अनिल काकोडकर
पर्यायी उत्तरे :
1) विधाने अ, ब आणि क बरोबर
2) विधाने ब, क आणि ड बरोबर
3) विधाने अ, ब आणि ड बरोबर
4) विधाने अ, ब, क आणि ड बरोबर
12) 1998 च्या आण्विक चाचणीनंतर भारत सहावा अण्वस्त्रधारी देश बनला. तत्पूर्वी चाचणी घेतलेल्या आण्विक देशांचा योग्य क्रम ओळखा :
1) रशिया, अमेरिका, इंग्लंड, फ्रान्स आणि चीन
2) अमेरिका, इंग्लंड, फ्रान्स, रशिया आणि चीन
3) अमेरिका, रशिया, इंग्लंड, फ्रान्स आणि चीन
4) इंग्लंड, फ्रान्स, अमेरिका, रशिया आणि चीन
13) राष्ट्रीय तंत्रज्ञान दिनाची थीम संदर्भात खालील जोड्या अचूक जुळवा :
स्तंभ अ (वर्ष) स्तंभ ब (राष्ट्रीय तंत्रज्ञान दिनाची थीम)
अ. 2021 I. टेक्नॉलॉजी फॉर सस्टेनेबल अँड इनक्लुझिव्ह ग्रोथ
ब. 2020 II. सायन्स अँड टेक्नॉलॉजी फॉर सस्टेनेबल फ्युचर
क. 2019 III. रिबुटिंग इकॉनॉमी थ्रो सायन्स, टेक्नॉलॉजी, रिसर्च ट्रान्सलेशन्स (रिस्टार्ट)
ड. 2017 IV. सायन्स फॉर पीपल अँड पीपल फॉर सायन्स
पर्यायी उत्तरे :
अ ब क ड
1) I III IV II
2) II I III IV
3) II III IV I
4) IV III I II
14) भारताचे आण्विक शिल्पकार डॉ. होमी भाभा यांचा जन्मदिवस कोणता ?
1) 30 ऑक्टोबर 1908
2) 28 फेब्रुवारी 1909
3) 30 ऑक्टोबर 1909
4) 28 फेब्रुवारी 1909
15) सायरस अणुभट्टीबाबत खालील विधाने विचारात घ्या :
अ) अमेरिकेने 1960 साली सायरस अणुभट्टीसाठी भारताला जड पाणी पुरवठा केला.
ब) सायरस अणुभट्टी अमेरिका व कॅनडा यांच्या सहकार्याने विकसित झाली.
क) या भट्टीत निर्माण झालेले प्लुटोनियम-239 भारताने अण्वस्त्र निर्मितीसाठी वापरले आहे.
ड) सायरस ही संशोधन अणुभट्टी मुंबईत आहे.
पर्यायी उत्तरे :
1) अ, ब आणि क बरोबर
2) अ, ब, क आणि ड बरोबर
3) अ, ब आणि ड बरोबर
4) अ, क आणि ड बरोबर
16) कोणत्या कंपनीने टीआरसी म्हणजेच टेक्सटाईल रिइन्फोर्सड काँक्रीट तयार केले ?
1) एचसीसी
2) शिर्के शिपोरेक्स
3) रैना इंडस्ट्रीज
4) प्लस ऍडवान्सड टेक्नॉलॉजिज
17) खाली दोन विधान दिलेली आहेत. (अ) विधान असून (र) हे कारण आहे . त्याखाली दिलेल्या पर्यायातून अचूक उत्तर निवडा.
विधान (अ) : भारत हा आण्विक चाचणी घेणारा दुसरा आशियाई देश आहे.
कारण (र) : आशियातील पहिली अणुभट्टी भारताऐवजी जपानमध्ये सुरु झाली होती.
पर्यायी उत्तरे :
1) (अ) आणि (र) दोन्ही सत्य असून (र) हे (अ) चे बिनचूक स्पष्टीकरण आहे.
2) (अ) आणि (र) दोन्ही सत्य असून (र) हे (अ) चे बिनचूक स्पष्टीकरण नाही.
3) (अ) सत्य असून विधान (र) असत्य आहे.
4) (अ) असत्य असून विधान (र) सत्य आहे.
18) राष्ट्रीय तंत्रज्ञान संस्था परिषद ही ...... यांच्या प्रत्यक्ष नियंत्रणाखाली काम करते.
1) यू.जी.सी.चे अध्यक्ष
2) भारताचे राष्ट्रपती
3) सी.एस.एस.आर.चे अध्यक्ष/संचालक
4) एच.आर.डी.चे मंत्री महोदय
1) आण्विक तंत्रज्ञान - मूलभूत माहिती
1) अणूचे नियंत्रित फिशन (विखंडन) सर्वप्रथम जर्मनीमध्ये कोणत्या वर्षी झाले?
1) 1920
2) 1928
3) 1925
4) 1938
2) खालीलपैकी कोणता शास्त्रज्ञ अणूविषयक संशोधनाशी संबंधित नाही ?
1) रॉबर्ट ओपेनहाईमर
2) नील्स भोर
3) ख्रिश्‍चन बर्नार्ड
4) एन्रिको फर्मी
3) या शास्त्रज्ञाच्या सिद्धांताने रूढ (classical) भौतिकातून आधुनिक भौतिकीत संक्रमण (transition) झाले ?
1) आयझॅक न्यूटन
2) सी. व्ही. रामन
3) एच.जे.भाभा
4) मॅक्स प्लँक
4) योग्य जोड्या लावा :
A) अल्बर्ट आईनस्टाईन I) फोटोइलेक्ट्रिक इफेक्ट
B) इ. ओ. लॉवरिन्स II) सायक्लोट्रॉन
C) डी. ब्रॉगली III) वेव्ह नेचर ऑफ इलेक्ट्रॉन
1) A-1 B-3 C-2
2) A-2 B-1 C-3
3) A-3 B-1 C-2
4) A-1 B-2 C-3
5) इलेक्ट्रॉनचा शोध ...... याने लावला.
1) सर जे. जे. थॉमसन
2) गोल्ड स्टिन
3) जेम्स चॅडविक
4) रुदरफोर्ड
6) सन 1808 मध्ये कोणत्या इंग्रजी शाळा शिक्षकाने अणू सिद्धांताचा शोध लावला?
1) जॉन डाल्टन
2) सर आयसॅक न्यूटन
3) प्लॅटो आणि अरिस्टोटल
4) ल्युसीप्पस
7) फ्रेंच शास्त्रज्ञ मेरी क्युरी (Curie) ह्यांनी खालीलपैकी कोणत्या किरणोत्सर्ग पदार्थाचा शोध लावला ?
1) युरेनिअम
2) रेडियम
3) थोरियम
4) प्लूटोनियम
8) समृद्ध युरेनियम म्हणजेच जे युरेनियम समस्थानिक समृद्ध आहे. खालीलपैकी ते कोणते ?
1) युरेनियम - 233
2) युरेनियम - 235
3) युरेनियम - 238
4) युरेनियम - 239
9) 14 सी या कार्बन समस्थानकात 6 प्रोटॉन्स आणि ...... न्यूट्रॉन्स आहेत.
1) 6
2) 7
3) 8
4) 12
10) पूर्ण अष्टक असलेले मूलद्रव्य ...... हे आहे.
1) Mg
2) Na
3) Ne
4) He
11) खालीलपैकी कोणते धातू नैसर्गिकरीत्या स्वतंत्र व मूळ स्थितीमध्ये आढळतात ?
1) Mg,Ca
2) Ni,Zn,
3) Fe,Al
4) Pt,Au
12) 1945 मध्ये जपानमधील हिरोशिमा व नागासाकी ह्यावर टाकलेल्या अणुबाँबमध्ये कोणते अणू इंधनवापरले होते ?
1) फक्त युरेनिअम
2) फक्त प्लूटोनियम
3) फक्त रेडियम
4) युरेनिअम आणि प्लूटोनियम
13) खालीलपैकी कोणते मूलद्रव्य मेंडेलिफच्या आवर्तसारणीनंतर शोधले गेले ?
1) बोरॉन
2) कार्बन
3) निऑन
4) वरीलपैकी कोणतेही नाही
14) खालीलपैकी कार्बनचे अ‍ॅलोट्रॉप कुठले ते सांगा ?
a) कार्बन हलाईड्स
b) डायमंड
c) फुलेरीन्स
d) ग्राफाईट
e) कॅऑइट
1) सर्व पर्याय योग्य
2) (b), (c), (d)
3) (a), (b), (c)
4) (a), (b), (d)
15) खालील मूलद्रव्यांच्या अणूमध्ये अनुक्रमे न्यूट्रॉनची संख्या किती असेल?
23 24 40
Na, Mg, K
11 12 19
1) 11, 12, 19
2) 23, 24, 40
3) 34, 36, 59
4) 12, 12, 21
16) खालीलपैकी कोणती एक क्रिया योग्य ”परमाणू विखंडन प्रक्रिया” दर्शविते?
1) 238U92 + 1n0 → 144Ba56 + 92Kr36 + 3 1n0
2) 235U92 + 1n0 → 141Ba56 + 92Kr36 + 3 1n0
3) 238U92 + 1n0 → 141Ba56 + 92Kr36 + 6 1n0
4) 235U92 + 1n0 → 139Ba56 + 92Kr36 + 5 1n0
17) एक मोल पदार्थ म्हणजे किती रेणू?
1) 6.0229 x 1022
2) 6.0229 x 1023
3) 6.0229 x 1024
4) 6.0229 x 1021
18) थॉम्पसनच्या अणू प्रतिकृतीवरून खालीलपैकी कोणते गुणधर्म स्पष्टपणे समजतात?
1) एकूण अणूची तटस्थता
2) हायड्रोजन अणूच्या पट्टपंक्ती
3) इलेक्ट्रॉन, प्रोटॉन आणि न्यूट्रॉनचे अणूमधील स्थान
4) अणूची स्थिरता
19) A X दर्शविल्यास अणुकेंद्र (न्युक्लिअस) मध्ये ...... असतात.
Z
1) A - Z प्रोटॉन्स व Z न्यूट्रॉन्स
2) Z प्रोटॉन्स व A - Z न्यूट्रॉन्स
3) A - Z प्रोटॉन्स व A न्यूट्रॉन्स
4) Z प्रोटॉन्स व A - Z न्यूट्रॉन्स
20) हायड्रोजनची रासायनिक संज्ञा ही त्याच्या अणुवस्तुमानांक व अणुक्रमांकासहित लिहायची असल्यास खालीलपैकी कोणते सूत्र बरोबर आहे ?
1
1) H
1
2) 1H
3) 1H
4) कोणतेच नाही
21) हायड्रोजन या मूलद्रव्याचे वैशिष्ट्य कोणते ?
1) हायड्रोजनच्या अणूच्या केंद्रकात न्यूट्रॉन असतो
2) हायड्रोजनच्या अणूच्या केंद्रकात न्यूट्रॉन नसतो.
3) हायड्रोजनच्या केंद्रकात एकही प्रोटॉन नसतो
4) हायड्रोजनच्या केंद्रकाभोवती परिभ्रमण करणारे दोन इलेक्ट्रॉन असतात.
22) हिग्ज बोसॉन कणांचे अस्तित्व निश्‍चित करण्याच्या प्रयत्नांना वर्तमानपत्रात बरीच प्रसिद्धी मिळाली होती. या कणांच्या शोधास खालीलपैकी कोणते महत्त्व आहे?
अ) त्यामुळे मूलभूत कणांना वस्तुमान का असते हे जाणून घेणे सोपे जाते.
ब) यामुळे जवळच्या भविष्यकाळात एका ठिकाणाहून दुसर्‍या ठिकाणी कोणत्याही प्रकारचे भौतिक अंतर न तोडता द्रव्य हस्तांतरण करण्याचे तंत्रज्ञान विकसित करता येईल.
क) त्यामुळे अणुविखंडनासाठी उच्च दर्जाचे इंधन निर्माण करणे शक्य होईल.
खाली नमूद केलेल्या संकेताचा वापर करून योग्य विधान/विधाने शोधा.
पर्यायी उत्तरे :
1) फक्त अ
2) फक्त ब
3) फक्त अ आणि क
4) अ, ब आणि क
23) विद्युतभारित कण व अणूमधील फरक हा खालीलप्रमाणे असतो.
अ) सापेक्ष आकार
ब) संरचना
क) असलेला भार
वरीलपैकी कोणते विधान/विधाने बरोबर आहे/त?
1) फक्त अ आणि ब
2) फक्त ब आणि क
3) फक्त क
4) अ, ब आणि क
24) वैज्ञानिक क्षेत्रात 4 जुलै, 2012 या दिनांकाचे महत्त्व काय आहे?
1) क्युरॉसिटी रोव्हर मंगळवर उतरले होते.
2) हिग्जस बोसॉन (देवकण) मूलकणांचे संशोधन
3) इस्रोची चांद्रयान - 1 मोहीम
4) गुरुत्वीय लहरींचे संशोधन
25) पुढील दोन विधानांपैकी कोणते अयोग्य आहे?
अ) अणु अंक म्हणजे अणु केंद्रकातील एकूण प्रोटॉन्सची संख्या.
ब) अणु वस्तुमान म्हणजे अणु केंद्रकातील एकूण प्रोटॉन्स व न्यूट्रॉन्सची संख्या.
1) फक्त अ
2) फक्त ब
3) दोन्ही अ आणि ब
4) दोन्ही नाहीत
26) एखाद्या गटातील मूलद्रव्याच्या संयुजा इलेक्ट्रॉनची संख्या .....
1) सारखी असते
2) सारखी नसते
3) वाढत जाते
4) कमी होते
27) अणुक्रमांक म्हणजे -
1) प्रोटॉनची संख्या
2) न्यूट्रॉनची संख्या
3) प्रोटॉनची संख्या + न्यूट्रॉनची संख्या
4) प्रोटॉनची संख्या + न्यूट्रॉनची संख्या + इलेक्ट्रॉनची संख्या
28) आधुनिक आवर्तसारणीमध्ये मूलद्रव्यांची मांडणी ही त्यांच्या ...... नुसार करतात.
1) अणुवस्तुमान
2) न्यूट्रॉनची संख्या
3) अणुअंक
4) गुणधर्म
29) आधुनिक आवर्तसारणी ...... यावर आधारित आहे.
1) अष्टकाचे तत्त्व
2) मूलद्रव्यांचे अणुअंक
3) मूलद्रव्याचे अणुवस्तुमान
4) मूलद्रव्यांच्या त्रिकांचे अस्तित्व
30) ज्या केंद्रकभागांचे अणुक्रमांक आणि अणू वस्तुमान विविध असतात, पण न्यूट्रॉनची संख्या समान असेल, तर त्यांना ...... म्हणतात.
1) समस्थानिक
2) समभारित
3) आयसोटोनस
4) वरीलपैकी एकही नाही
31) दोन अणूंना आयसोबार (Isobar) म्हणतात जर ......
1) प्रोटॉनची संख्या दोन्ही अणूंमध्ये सारखी असेल
2) न्यूट्रॉनची संख्या दोन्ही अणूंमध्ये सारखी असेल
3) न्यूट्रॉन आणि प्रोटॉनची बेरीज दोन्ही अणूंमध्ये सारखी असेल
4) न्यूट्रॉन आणि प्रोटॉनची बेरीज दोन्ही अणूंमध्ये असमान असेल
32) ज्या मूलद्रव्याचे अणुभारांक वेगळे आहेत परंतु त्यांचा विद्युतभार आणि रासायनिक गुणधर्म सारखा आहेत, त्यांना ........ म्हणतात.
1) आयसोबार
2) समस्थानिके
3) संयुजा
4) कोणतेच नाही
33) मूलद्रव्यांची समस्थानिके म्हणजे :
1) अणुक्रमांक सारखा परंतु अणुवस्तुमानांक भिन्न
2) अणुवस्तुमानांक सारखा परंतु अणुक्रमांक भिन्न
3) अणुक्रमांक सारखा व अणुवस्तुमानांक सारखा
4) वरीलपैकी एकही नाही
34) हायड्रोजन बॉम्ब कोणत्या तत्त्वावर आधारित तयार केला जातो ?
1) हायड्रोजनचे एकजीवीकरण
2) हायड्रोजनचे विभाजन
3) न्यूट्रॉनचे एकजीवीकरण
4) अणुकेंद्राचे विभाजन
35) हायड्रोजन बॉम्बचा स्फोट होताना त्यातील हायड्रोजन अणूचे ........... होत असते व त्याचवेळी त्यामधील काही ........... लयास जाते.
1) विघटन, वस्तुमान
2) संघटन, ऊर्जा
3) विघटन ऊर्जा
4) संघटन, वस्तुमान
36) हाइड्रोजनचा अणू स्पष्ट करण्यासाठी भोर ने निवडलेल्या प्रतिकृतीत खालील गोष्टींचा समावेश आहे.
a) इलेक्ट्रॉनची भ्रमणकक्षा न्यूक्लिअसच्या भोवती वर्तुळाकार असते.
b) इलेक्ट्रॉन जेव्हा भ्रमणकक्षेत असतो तेव्हा त्याचा अँग्युलर मोमेण्टम् हा एकत्रितरीत्या h / 2p च्या पटीत असतो.
c) इलेक्ट्रॉन जेव्हा त्याच्या भ्रमणकक्षेत असतो तेव्हा तो ऊर्जाचे उत्सर्जन करीत नाही.
d) इलेक्ट्रॉन एका भ्रमणकक्षेतून दुसर्‍या भ्रमणकक्षेत जात असताना ऊर्जा देतो किंवा घेतो.
वरीलपैकी कोणते विधान/विधाने बरोबर आहे?त?
1) (a) फक्त
2) (a), (b) फक्त
3) (a), (b), (c) आणि (d)
4) (a), (b) आणि (c) फक्त
37) हायड्रोजन व ड्युटेरियम ही हायड्रोजनचे समस्थानिके आहेत. त्यांच्यासाठी खालीलपैकी काय लागू होत नाही ?
1) दोघांमध्ये न्युट्रॉनची संख्या सारखी असते.
2) दोघांमध्ये प्रोटॉनची संख्या सारखी असते.
3) दोघांमध्ये इलेक्ट्रॉनची संख्या सारखी असते.
4) दोघांचे अणुक्रमांक सारखे असतात.
38) विश्‍वातील बहुतेक पदार्थ कोणत्या स्थितीत अस्तित्वात असतात ?
1) द्रव्य स्थिती
2) स्थायू स्थिती
3) वायू स्थिती
4) प्लाझमा स्थिती
39) दोन भिन्न अवस्थांमधील आकर्षणास ........असे म्हणतात
1) अधेझ्न (Adhesion)
2) कोहीझन (Cohesion)
3)प्रतिसारण (Repulsion)
4) वरीलपैकी एकही नाही
40) ग्राफिन हा पदार्थ वारंवार प्रकाश झोतात होता. त्याचे महत्त्व ओळखा.
अ) ते टू डायमेन्शनल मटेरियल असून ते विजेचे सुवाहक आहे.
ब) आतापर्यंत सापडलेल्या पदार्थांपैकी ते सर्वात पातळ पण मजबूत असे द्रव्य आहे.
क) ते पूर्णपणे सिलिकॉनपासून बनलेले असून त्याची ऑप्टिकल ट्रान्सपरन्सी उच्च आहे.
ड) टच स्क्रीन, एलसीडी, ऑर्ग्यानिक एलईडी यांच्यामध्ये लागणार्‍या कंडक्टिंग इलेक्ट्रोड म्हणून त्याचा वापर करता येतो.
पर्यायी उत्तरे :
1) विधाने अ, ब आणि क बरोबर
2) विधाने ब, क आणि ड बरोबर
3) विधाने अ, ब आणि ड बरोबर
4) विधाने अ, क आणि ड बरोबर
41) ज्या क्रियेत ऊर्जानिर्मिती होऊन जड केंद्रकाचे विघटन हलक्या केंद्रकात होते त्या क्रियेस म्हणतात.
1) केंद्रकीय संयोजन
2) केंद्रकीय विघटन
3) रासायनिक अभिक्रिया
4) संयोग अभिक्रिया
42) एखाद्या जड केंद्रकाचे कमी वस्तुमान असणार्‍या दोन केंद्रकांत विभाजन करून प्रचंड प्रमाणावर ऊर्जा उत्सर्जित होणार्‍या प्रक्रियेस ...... म्हणतात.
1) केंद्रकीय संमीलन
2) केंद्रकीय विखंडन
3) रासायनिक प्रक्रिया
4) संयोग प्रक्रिया
43) केंद्रकीय विखंडन किंवा संमीलनात ........... ऊर्जा तयार होते.
1) रासायनिक प्रक्रियेमुळे
2) अभिकारकाच्या गतिज ऊर्जेच्या रूपांतरामुळे
3) गुरुत्वाकर्षण ऊर्जेच्या रूपांतरामुळे
4) वस्तुमानाच्या ऊर्जेत होणार्‍या रूपांतरामुळे
44) खालीलपैकी कोणत्या बाबी केंद्रकीय संम्मीलनावर आधारित आहेत?
a) सूर्यप्रकाशाची निर्मिती
b) अणुबॉम्ब
c) हायड्रोजन बॉम्ब
d) विद्युत निर्मिती
पर्यायी उत्तरे :
1) (a) आणि (b)
2) (a) आणि (c)
3) (b), (c) आणि (d)
4) (a), (c) आणि (d)
45) खालील विधाने पहा :
a) सूर्यावरील डागांचे चक्र 11 वर्षांचे असते.
b) सूर्याकडून येणार्‍या सौरशक्तीपैकी 23 टक्के सौरशक्ती ढगाकडून अवकाशाकडे परावर्तित होते.
पर्यायी उत्तरे :
1) विधान (a) बरोबर आणि विधान (b) चूक आहे.
2) विधान (b) बरोबर आणि विधान (a) चूक आहे.
3) विधान (a) आणि विधान (b) बरोबर आहेत.
4) विधान (b) आणि विधान (a) चूक आहेत.
46) रामन परिणाम कशास म्हणतात ?
1) फोटॉनच्या इलेक्ट्रॉनशी होणार्‍या अप्रत्यास्थ संघातास.
2) फोटॉनच्या इलेक्ट्रॉनशी होणार्‍या प्रत्यास्थ संघातास.
3) फोटॉनच्या रेणूशी होणार्‍या अप्रत्यास्थ संघातास.
4) फोटॉनच्या रेणूशी होणार्‍या प्रत्यास्थ संघातास.
47) ब्रुकहेवन नॅशनल लॅबोरेटरीमधील शास्त्रज्ञांनी, ज्यामध्ये काही भारतीय शास्त्रज्ञांचा समावेश आहे, जगातील सर्वात जड अँटीमॅटर (अँटीहेलिअम न्यूक्लिअस) ची निर्मिती केली आहे. या अँटीमॅटर निर्मितीचे महत्त्व ओळखा.
अ) यामुळे खनिजाचा शोध आणि तेल उत्खनन स्वस्त आणि सोपे होणार आहे.
ब) त्याद्वारे अवकाशातील तारे आणि आकाश गंगा या अँटीमॅटरने बनलेल्या आहे की नाही याची शक्यता तपासण्यास मदत होईल.
क) विश्‍वाची निर्मिती कशी झाली याबाबतचा शोध घेण्यास त्याची मदत होईल.
पर्यायी उत्तरे :
1) फक्त अ
2) फक्त ब
3) फक्त ब आणि क
4) अ, ब आणि क
2) आण्विक वीजनिर्मिती - तत्त्व, रचना, कार्य
1) जगात निर्माण होणार्‍या विद्युत ऊर्जेपैकी किती टक्के विद्युत ऊर्जा अणू ऊर्जा संयंत्रातून (nuclear power plants) निर्माण होते ? (सुमारे टक्केवारी द्या)
1) सुमारे 50%
2) सुमारे 25%
3) सुमारे 13%
4) सुमारे 3%
2) एक ग्रॅम प्लुटोनियमचे ऊर्जेत रुपांतर केल्यास किती ऊर्जा मिळेल ?
1) 3 x 1010 ज्यूल
2) 9 x 1010 ज्यूल
3) 3 x 1013 ज्यूल
4) 9 x 1013 ज्यूल
3) जेव्हा 23592U चे विखंडन होते तेव्हा जवळपास त्याच्या पूर्वीच्या वस्तुमानाच्या 0.1 टक्के ऊर्जा उत्सर्जित होते तर 1 कि.ग्रॅ. 23592U चे विखंडन होण्यास किती ऊर्जा उत्सर्जित होईल?
1) 9 x 1011 J
2) 9 x 1013 J
3) 9 x 1012 J
4) 9 x 1014 J
4) जेव्हा अणुभट्टीमध्ये कंट्रोल रॉड्स घालण्यात येतात तेव्हा के [K] हा मल्टीप्लिकेशन फॅक्टर ...... होतो.
1) 0
2) < 1
3) 1
4) < 1
5) ऊर्जा समस्या सोडविण्यासाठी वापरणार्‍या अणुशक्ती रिअ‍ॅक्टर मध्ये कोणत्या पदार्थाचे आण्विक विभाजन केले जाते ?
1) युरेनिअम 235
2) युरेनिअम 238
3) थोरिअम 232
4) रेडिअम 2
6) एकूण ऊर्जा उत्पादनात जल ऊर्जांचे प्रमाण 17% औष्णिक ऊर्जेचे 80% तर अणुऊर्जेचे केवळ 3% आहे. औष्णिक व अणू प्रकल्पांपेक्षा अंतर्गत गुणांमुळे सरस असलेल्या जलऊर्जेची अद्याप किती क्षमता वापरता आली आहे?
1) केवळ सुमारे 80% क्षमता वापरता आली आहे.
2) केवळ सुमारे 60% क्षमता वापरता आली आहे.
3) केवळ सुमारे 40% क्षमता वापरता आली आहे.
4) केवळ सुमारे 20% क्षमता वापरता आली आहे.
7) खालीलपैकी कोणते वाक्य/कोणती वाक्ये बरोबर आहेत?
A) आदर्श इंधन म्हणजे जास्त उष्मांक.
B) आदर्श इंधन कमी तापमानास पेट घेते.
पर्यायी उत्तरे :
1) फक्त वाक्य (A) बरोबर आहे
2) फक्त वाक्य (B) बरोबर आहे
3) दोन्ही वाक्ये (A) व (B) बरोबर आहेत.
4) दोन्ही वाक्ये (A) व (B) बरोबर नाहीत.
8) अणुभट्टीत खालीलपैकी कोणत्या कार्यक्षम पदार्थांचे आधारे न्यूट्रॉनची गती कमी करण्यात येते?
1) हेलियम
2) नायट्रोजन
3) ड्युटेरियम
4) ऑक्सिजन
9) दुर्मिळ पृथ्वी धातू (रेअर अर्थ मेटल्स) या नावाने ओळखल्या जाणार्‍या मुलद्रव्यांच्या पुरवठ्यात अतिशय घट झाली असून त्याबाबत चिंता व्यक्त करण्यात येत आहे. कारण सांगा -
अ) या मूलद्रव्यांचे सर्वात जास्त उत्पादन चीनमध्ये होते आणि त्या देशाने त्याच्या निर्यातीवर निर्बंध लादले आहेत.
ब) चीन, ऑस्ट्रेलिया, कॅनडा आणि चिली या देशांव्यतिरिक्त जगात दुसर्‍या कुठल्याही देशात त्यांचे साठे आढळत नाही.
क) विविध प्रकारच्या इलेक्ट्रॉनिक वस्तुंचे उत्पादन करण्यासाठी रेअर अर्थ मेटलची खूप गरज असते आणि इलेक्ट्रॉनिक्स वस्तुंची मागणी सध्या वाढत आहे.
पर्यायी उत्तरे :
1) फक्त अ
2) फक्त ब
3) फक्त अ आणि क
4) अ, ब आणि क
10) आधुनिक औष्णिक विद्युत प्रकल्पामध्ये उच्च दर्जाच्या तंत्रज्ञानाचा वापर केला जातो कारण .........
1) जास्त इंधन वापरावे लागते.
2) सुरु व बंद करण्यासाठी कमीत कमी वेळ लागतो.
3) कमी बंधन वापरावे लागते.
4) यापैकी एकही नाही.
11) अणुभट्टीमध्ये ऊर्जा निर्मिती यामुळे होते.
1) उदासिनीकरण अभिक्रिया
2) केंद्रकीय विखंडन
3) रासायनिक प्रक्रिया
4) विस्थापन प्रक्रिया
12) औष्णिक वीज प्रकल्पामध्ये अणूच्या केंद्राचे विभाजन कशामुळे होते ?
1) न्यूट्रॉन शोषणामुळे
2) प्रोटॉन शोषणामुळे
3) इलेक्ट्रॉन शोषणामुळे
4) प्रोटॉन निर्मितीमुळे
13) अणुभट्ट्यामध्ये जड पाण्याचा उपयोग कोणता?
1) अणू विखंडन प्रक्रिया सुरू करणे
2) न्यूट्रॉनचे मंदायक म्हणून
3) किरणोत्सारी प्रदूषण कमी करण्यासाठी
4) अणू विखंडन प्रक्रिया थांबविण्यासाठी
14) आण्विक प्रकल्पातील जड पाण्याचे कार्य सांगा.
1) न्यूट्रॉनचा वेग कमी करणे
2) न्यूट्रॉनचा वेग वाढविणे
3) रिअ‍ॅक्टर खंड करणे
4) आण्विक क्रिया थांबविणे
3) भारताचा आण्विक कार्यक्रम - सुरुवात, आवश्यकता व ठळक वैशिष्ट्ये
1) भारताची द्वितीय संशोधन अणुभट्टी सायरस ही खालील कोणत्या संयुक्त प्रकल्पामध्ये उभारण्यात आले?
1) 1960 मध्ये भारत कॅनेडियन प्रकल्प
2) 1950 मध्ये भारत - फ्रान्स प्रकल्प
3) 1960 मध्ये भारत - स्वीस प्रकल्प
4) 1950 मध्ये भारत - रशिया प्रकल्प
2) द्वितीय नाभिकीय इंधन पुनर्प्रक्रिया संकुल कुठे उभारले गेले आहे ?
1) कोटा, राजस्थान
2) हैद्राबाद, आंध्रप्रदेश
3) जैतापूर, महाराष्ट्र
4) विरधी, गुजरात
3) भारताच्या अणुऊर्जेच्या भविष्यातील योजने करता लागणारे एक अणूइंधन (nuclear fuel) भारताच्या समुद्र किनाराच्या मोनाझाईट वाळूत सापडते. ह्या अणुइंधनाचे नाव काय आहे ?
1) युरेनिअम
2) थोरियम
3) प्लूटोनियम
4) रेडियम
4) काही काळापूर्वी शास्त्रज्ञांना लडाखमध्ये खालीलपैकी कशाचे साठे सापडले ?
1) हेलियम
2) प्लुटोनियम
3) थोरियम
4) युरेनिअम
5) पुढील विधानांपैकी कोणती योग्य आहे?
a) भारताची प्रथम अणुभट्टी सन 1958 मध्ये उभारण्यात आली.
b) ती अमेरिकेच्या सहाय्याने उभारली गेली.
c) आपली प्रथम अणुभट्टी अप्सरा आहे.
पर्यायी उत्तरे :
1) (a) आणि (b)
2) (b) आणि (c)
3) (a) आणि (c)
4) (a), (b) आणि (c)
6) भारतामध्ये जडपाणी या प्रक्रियेतून तयार केले जाते:
1) अमोनिया - हायड्रोजन विनिमय प्रक्रिया
2) हायड्रोजन सल्फाइड - पाणी विनिमय प्रक्रिया
3) वरील दोन्ही प्रक्रियेद्वारे
4) भारतामध्ये जडपाणी तयार करण्याचे प्रकल्प नाहीत.
7) सोडिअम एअर हिट एक्सचेंजर बाबतच्या खालील विधानांचा विचार करा -
अ) 500 मेगावॉट वीजनिर्मिती करणार्‍या अणुभट्टीत ते वापरतात.
ब) महाराष्ट्रातील वालचंदनगर उद्योगात त्याची निर्मिती करण्यात आली.
क) या संयंत्राची निर्मिती करणारा भारत जगातील दुसरा देश आहे, फ्रान्स हा पहिला देश आहे.
ड) नैसर्गिक आपत्ती किंवा तांत्रिक दोषामुळे जेव्हा अणुभट्टी बंद पडते तेव्हा ते उर्वरित उष्णता बाहेर काढून अणुभट्टीला स्फोट होण्यापासून वाचविते.
वर दिलेल्या विधानांपैकी कोणते/कोणती विधान/विधाने बरोबर आहेत?
1) केवळ (अ)
2) केवळ (ब) आणि (क)
3) केवळ (अ), (ब) आणि (क)
4) सर्व
8) काही तज्ज्ञांंच्या मते भारतातील वाढती ऊर्जेची मागणी भागविण्यासाठी भारताने थोरिअमवर आधारीत संशोधन आणि विकासाला चालना दिली पाहिजे कारण, आण्विक ऊर्जेचे भविष्यातील अणु इंधन म्हणून थोरिअमकडे पाहिले जाते. या संदर्भात युरेनिअमपेक्षा थोरिअमचा फायदा कोणता ?
अ) भारतात युरेनिअमपेक्षा थोरिअम विपुल प्रमाणात उपलब्ध आहे.
ब) खनन केलेल्या प्रती एकक वस्तुमानाच्या संदर्भात नैसर्गिक युरेनिअमपेक्षा थोरिअमपासून जास्त वीज निर्मिती होते.
क) थोरिअमद्वारे युरेनिअमपेक्षा कमी घातक आण्विक कचरा निर्माण होतो.
पर्यायी उत्तरे :
1) फक्त अ
2) फक्त ब
3) फक्त अ आणि क
4) अ, ब आणि क
9) विजेची वाढती मागणी पूर्ण करण्याकरिता इंदिरा गांधी अणुसंशोधन केंद्राने खालीलपैकी काय तयार आणि विकसित केला ?
1) दाबीत गुरुजल रिएक्टर
2) गुरुजल रिएक्टर
3) तरल सोडिअम द्वारा थंड केलेले फास्ट ब्रीडर रिएक्टर
4) थोरिअम आधारीत रिएक्टर
4) भारतातील आण्विक औष्णिक वीजनिर्मिती
1) भारताकडे 21 आण्विक अणुभट्ट्या संपूर्ण भारतभर सहा स्थानांवर कार्यरत आहेत ज्यांची संयुक्त क्षमता ...... आहे.
1) 9 Gw
2) 5.78 GW
3) 5.92 GW
4) 7 GW
2) भारतातील पहिले अणुऊर्जा संयंत्र 1963 मध्ये उभारले गेले. 1963 ते 2011 ह्या काळात भारतात उभारण्यात आलेल्या एकूण अणुऊर्जा संयंत्रांची (nuclear power plants) संख्या सुमारे किती आहे ?
1) दहा
2) वीस
3) तीस
4) चाळीस
3) वीज बिलातील एका युनिटचे kWh ऊर्जा मूल्य किती?
1) 36 x 105 ज्यूलस
2) 38 x 105 ज्यूलस
3) 40 x 105 ज्यूलस
4) 42 x 105 ज्यूलस
4) दृष्टिपथ 2020 मध्ये आण्विक ऊर्जाखालचे शक्य असणारे साखळी उपक्रम :
1) तीन 500 MWe FBRs
2) चार 500 MWe FBRs
3) पाच 500 MWe FBRs
4) सहा 500 MWe FBRs
5) जैतापूर ऊर्जा प्रकल्प कोणत्या देशाच्या सहकार्याने राबविला जाणार आहे?
1) फ्रान्स
2) जपान
3) इंग्लंड
4) अमेरिका
6) जैतापूर अणुऊर्जा प्रकल्पासाठी युरेनिअम पुरविणारी अरेवा ही कंपनी कोणत्या देशात आहे ?
1) यू.एस.ए. (अमेरिका)
2) फ्रान्स
3) जर्मनी
4) ग्रेट ब्रिटन
7) भारतात प्रथम आण्विक ऊर्जा केंद्र 1969 साली खालील ठिकाणी उभारले गेले.
1) मुंबई
2) तारापूर
3) कल्पक्कम
4) पिलानी
8) भारतातील चार महत्त्वाचे अणू वीजनिर्मिती प्रकल्प खाली दिले आहेत. वीजनिर्मितीच्या क्षमतेनुसार त्यांचा उतरता क्रम लावा :
अ) KAPS, काक्रापार, गुजरात
ब) RAPS , रावतभाटा, कोटा, राजस्थान
क) KAPS, कैगा, कर्नाटक
ड) TAPS, तारापूर, ठाणे, महाराष्ट्र
योग्य पर्याय निवडा :
1) अ, ब, क, ड
2) ड, ब, क, अ
3) अ, क, ब, ड
4) क, ड, अ, ब
9) ......... ही जगातील अशी एकमेव जागा आहे. जिथे U-235, Pu-239 आणि U-233 अशी तिन्ही विखंडनक्षम समस्थानिके विक्रियकात इंधन म्हणून वापरलेली आहेत.
1) तारापूर
2) कैगा
3) कल्पक्कम
4) राजस्थान
10) भारतातील अणुऊर्जा प्रकल्प कोणते ?
1) कल्पक्कम
2) नरोरा
3) तालचेर
4) 1 आणि 2
11) भारतातील काही आण्विक ऊर्जा प्रकल्पांची नावे लघुरूपात व विस्तारित स्वरूपात खाली दिलेली आहेत. त्यापैकी एक विस्तारीत नाव चुकीचे आहे. ते ओळखा ः
1) RAPS - राजस्थान आण्विक विद्युत प्रकल्प
2) MAPS - मद्रास आण्विक विद्युत प्रकल्प
3) NAPS - नरोरा आण्विक विद्युत प्रकल्प
4)KAPS - कर्नाटक आण्विक विद्युत प्रकल्प
12) भारतात अणुऊर्जा प्रकल्पाकरिता अणुइंधन कोठे उत्पादित करण्यात येते?
1) मुंबई
2) हैद्राबाद
3) कल्पक्कम
4) इंदौर
13) अणुऊर्जाशक्ती केंद्र रावतभाटा हे कोणत्या राज्यात आहे ?
1) महाराष्ट्र
2) उत्तरप्रदेश
3) तामिळनाडू
4) राजस्थान
14) डॉ. होमी भाभा यांनी तयार केलेल्या भारताच्या 3 टप्पा अणुऊर्जा प्रकल्प पूर्ण होण्यासाठी प्रत्येक टप्प्यात वापरात होणार्‍या विक्रियकांचा योग्य अनुक्रम निवडा.
अ) थोरिअम इंधन म्हणून वापरणारा जडपाणी विक्रियक
ब) प्लुटोनिअम इंधन म्हणून वापरणारा द्रुतगती प्रजनक विक्रियक.
क) थोरिअम इंधन म्हणून वापरणारा प्रगत अणुऊर्जा तंत्र विक्रियक.
ड) युरेनिअम इंधन म्हणून वापरणारा जडपाणी, विक्रियक.
योग्य पर्याय निवडा :
1) पहिला अ, दुसरा ब आणि तिसरा क
2) पहिला ड, दुसरा ब आणि तिसरा क
3) पहिला ड, दुसरा अ आणि तिसरा क
4) पहिला ड, दुसरा अ आणि तिसरा ब
15) खालील अणुऊर्जा कार्यक्रम टप्प्यांचा त्यांच्या भारतातील सुरवातीनुसारचा योग्य क्रम लावा.
a) प्रेशराइज्ड हेवी वॉटर रिअ‍ॅक्टर
b) थोरियमवर आधारित अणुभट्या
c) फास्ट ब्रीडर रिअ‍ॅक्टर
d) बॉइलिंग वॉटर रिअ‍ॅक्टर
1) d-a-c-b
2) d-a-b-c
3) b-a-c-d
4) b-d-c-a
16) देशातील एकूण ऊर्जानिर्मितीतील पुढील ऊर्जा स्रोतांचा त्यांच्या हिश्शांनुसार क्रम लावा.
a) जल ऊर्जा
b) औष्णिक ऊर्जा
c) अणुऊर्जा
d) अन्य
पर्यायी उत्तरे :
1) (a), (b), (c), (d)
2) (b), (a), (c), (d)
3) (b), (c), (a), (d)
4) (b), (a), (d), (c)
17) कैगा ऊर्जा प्रकल्प खालील पैकी कोणत्या प्रकारात मोडतो?
1) जलविद्युत प्रकल्प
2) नैसर्गिक वायू
3) अणुशक्ती प्रकल्प
4) कोळशावर चालणारा
18) जैतापूर जवळ माडबन येथे कोणता ऊर्जा प्रकल्प उभा राहतो आहे ?
1) समुद्र लाटांवर आधारित
2) अणू ऊर्जा
3) जल-विद्युत
4) पवन ऊर्जा
19) तारापूर अणुऊर्जा प्रकल्पासंबंधी कोणती विधाने बरोबर आहेत?
अ) भारतामधील पहिला अणुऊर्जा प्रकल्प
ब) आशियामधील सर्वात मोठी अणुऊर्जा प्रकल्प.
क) अमेरिकन तंत्रावर आधारित भारतातील पहिला अणुऊर्जा प्रकल्प.
ड) फ्रांसच्या सहाय्याने अणुऊर्जा प्रकल्पाची सुरुवात.
1) अ, ब आणि क
2) अ आणि ब
3) ड आणि क
4) ब, क, आणि ड
5) आण्विक तंत्रज्ञानाचे उपयोग
1) ट्रिटियमचे अर्धायुष्य 12.5 वर्षे असून त्याचा बिटा किरणांनी क्षय होतोय. 25 वर्षांनंतर मूळ ट्रिटियमचा किती अंश अक्षय शिल्लक राहील?
1) 0 (शून्य)
2) 0.5
3) 0.25
4) 0.125
2) दृष्यमान तरंग लहरीची एक श्रेणी अंदाजे .......... इतकी असते.
1) 0.1 ते 0.7.µm
2) 0.4 ते 0.7 .µm
3) 1.4 ते 1.7 .µm
4) 4 ते 7 .µm
3) बिनतारी संदेश दळणवळणाच्या पद्धतीमध्ये अति उच्च कंपन लहरी (व्हेरी हाय फ्रिक्वेन्सी) मध्ये लहरीचा पल्ला (फ्रिक्वेन्सी रेंज) किती असतो?
1) 16 मेगाहर्ट्त्झ ते 30 मेगाहर्ट्त्झ
2) 390 मेगाहर्ट्झ ते 3 मेगाहर्ट्त्झ
3) 20 किलोहर्ट्झ ते 30 मेगाहर्ट्त्झ
4) 30 मेगाहर्ट्झ ते 300 मेगाहर्ट्त्झ
4) जर एम 220 चा अर्धायुकाल 48 सेकंद आहे, तर सुरुवातीला 2 ग्रॅम एम220 घेतल्यास 144 सेकंदानंतर किती शिल्लक राहील ?
1) 0.50 ग्रॅम
2) 0.25 ग्रॅम
3) 1.0 ग्रॅम
4) 0.625 ग्रॅम
5) एका किरणोत्सारी पदार्थाचा अर्धआयुष्य काल 4 तास आहे, तर 3 अर्धआयुष्य कालावधीनंतर त्याच्या हिश्शाचा र्‍हास होईल?
1) 1/8
2) 7/8
3) 1/4
4) 3/4
6) अतिशय भेदक व उच्च ऊर्जा असणारे प्रारण उत्स्फूर्तपणे उत्सर्जन करण्याच्या गुणधर्मास ...... म्हणतात.
1) अल्फा प्रारण
2) बिटा प्रारण
3) किरणोत्सार
4) गॅमा प्रारण
7) ...... हे किरणोत्साराचे एस. आय. पद्धतीतील एकक आहे.
1) बेक्वेरेल
2) रूदरफोर्ड
3) क्युरी
4) चॅडविक
8) गायगर काउंटर हे उपकरण...............मोजण्यासाठी वापरले जाते.
1) हवेतील प्रदूषण
2) पाणी प्रदूषण
3) भूकंप-मापन
4) किरणोत्सार
9) ......... चे मापन करण्यासाठी गायगर मूलर काउंटर हे उपकरण वापरले जाते.
1) भूकंप-कंपन
2) किरणोत्सार
3) जलप्रदूषण
4) ध्वनिप्रदूषण
10) क्ष-किरण किंवा किरणोत्सर्गी पदार्थ यांच्या साहाय्याने कर्करोगावर उपचार करण्याच्या पद्धतीला ...... म्हणतात.
1) प्रारणमिती
2) प्रारण अपार्यता
3) रेडिओ दूरलेखन
4) किरणोपचार पद्धती
11) विद्युतचुंबकीय वर्णपटातील वेगवेगळ्या तरंगांना त्यांच्या ऊर्जेच्या उतरत्या क्रमात लावा.
अ) रेडिओ लहरी
ब) मायक्रोवेव्ह
क) गॅमा किरण
ड) क्ष-किरण
1) ड, ब, क, अ
2) क, ड, ब, अ
3) अ, ब, क, ड
4) क, ब, ड, अ
12) विद्युतचुंबकीय लहरींची पुढीलपैकी कोणती उदाहरणे आहेत?
अ) दूरदर्शन लहरी
ब) अतिनील किरणे
क) क्ष-किरणे
ड) सूर्यप्रकाश किरणे
1) अ, ब आणि क
2) अ, क, आणि ड
3) अ, ब, आणि ड
4) अ, ब, क आणि ड
13) अल्फा, बिटा, गॅमा या किरणांच्या धातूच्या पत्र्यातून आरपार जाण्याच्या क्षमतेनुसार क्रमसंबंध ओळखा.
1) गॅमा, बिटा ,अल्फा
2) अल्फा, बिटा, गॅमा
3) बिटा, गॅमा, अल्फा
4) गॅमा, अल्फा, बिटा
14) किरणोत्सारी अणूमधून अल्फा कणाचे निर्गमन होऊन त्याचे नवीन अणूत रूपांतर झाले असता ......
1) अणुवस्तुमानांक 4 ने आणि अणुअंक 2 ने कमी होतो.
2) अणुवस्तुमानांक 2 ने आणि अणुअंक 4 ने कमी होतो.
3) अणुवस्तुमानांक 4 ने आणि अणुअंक 2 ने वाढतो.
4) अणुवस्तुमानांक व अणुअंक दोन्ही सारखेच राहतात.
15) अस्थिर अणू केंद्रकामधून अल्फा कण उत्सर्जित झाल्यानंतर कसे कमी होतात ?
1) अणू अंक 2 नी व अणू वस्तुमानांक 4 नी.
2) अणू अंक 4 नी व अणू वस्तुमानांक 2 नी.
3) अणू अंक 4 नी व अणू वस्तुमानांक 4 नी.
4) अणू अंक 2 नी व अणू वस्तुमानांक 2 नी.
16) खालील वाक्ये लक्षात घ्या.
अ) कणाची वेधनशक्ती (सामर्थ्य) ही त्याच्या वस्तुमानाच्या व्यस्त प्रमाणात असते.
ब) अल्फा कणाची वेधनशक्ती (सामर्थ्य) ही बीटा कणाच्या वेधन शक्ती (सामर्थ्य) पेक्षा कमी आहे.
खालीलपैकी कोणते विधान वरील वाक्यांची परिस्थिती योग्यरीत्या दाखवते?
1) दोन्ही वाक्ये बरोबर आहेत आणि पहिले वाक्य दुसर्‍या वाक्याचे स्पष्टीकरण आहे.
2) दोन्ही वाक्ये बरोबर आहेत आणि दुसरे वाक्य पहिल्या वाक्याचे स्पष्टीकरण आहे.
3) पहिले वाक्य बरोबर व दुसरे वाक्य चूक आहे.
4) दुसरे वाक्य बरोबर व पहिले वाक्य चूक आहे.
17) पुढील विधानांचा विचार करा :
अ) ऋणभारित बिटा कण हे धनभारित अल्फा कणापेक्षा जास्त अंतर्भेद करतात.
ब) उदासीन (धन अथवा ऋण नसलेले) गामा कण हे बिटा कणापेक्षा जास्त अंतर्भेद करतात.
क) सर्वसाधारणपणे उदासीन कणांची (धन अथवा ऋणभारित नसलेले) अंतर्भेद शक्ती अत्युच्च असते.
पर्यायी उत्तरे :
1) अ आणि ब विधाने त्रिकालाबाधित सत्य आहेत.
2) अ आणि ब विधाने चूक आहेत परंतु क विधान बरोबर आहे.
3) क विधान हे अ आणि ब ची फलनिष्पत्ती आहे.
4) क विधान हे अ आणि ब ची फलनिष्पत्ती नाही.
18) पुढीलपैकी कोणती विधाने बरोबर आहेत ?
अ) गॅमा किरणोत्सार साध्या अ‍ॅल्युमिनिअम फॉईलने अडवता येतात.
ब) अल्फा किरणोत्सार कातडीने अडतो पण बीटा किरणोत्सार मात्र हाडांपर्यंत पोहोचू शकतो.
क) बीटा किरणोत्सार 20 इंच जाडीच्या काँक्रीटच्या भिंतीतून आरपार जाऊ शकतो.
ड) गॅमा किरणोत्सार शिशाची भिंत, स्टेनलेस स्टीलची भिंत किंवा काँक्रिटची भिंत अडवू शकते.
1) अ आणि क
2) ब आणि ड
3) ड आणि क
4) क आणि ब
19) क्ष किरण व गॅमा किरण यातील फरक दर्शविण्यासाठी खाली काही वाक्ये दिलेली आहेत. योग्य पर्याय निवडून संयुक्तिक फरक दर्शवा.
a) क्ष किरणे ऊर्जेच्या बदलामुळे केंद्रकांच्या बाह्य भागातून निघतात, याउलट गॅमा किरणे केंद्रकातून उत्सर्जित होतात.
b) क्ष किरणे विद्युतचुंबकीय लहरी आहेत तर गॅमा किरणे तसे नाहीत.
c) क्ष किरणांच्या लहरीची वारंवारिता गॅमा किरणांपेक्षा कमी असते.
d) अन्नधान्याच्या परिरक्षणासाठी क्ष किरणांचा उपयोग करू शकत नाही.
पर्यायी उत्तरे :
1) फक्त (c)
2) (a) व (c)
3) (b) व (d)
4) वरील सर्व पर्याय योग्य आहेत
20) रेडिओ तरंगाचा वेग ........ असतो.
1) प्रकाशाच्या वेगापेक्षा जास्त
2) प्रकाशाच्या वेगाएवढाच
3) प्रकाशाच्या वेगापेक्षा कमी
4) वरील एकही नाही
21) अतिलघू रेडिओतरंग भट्टीचे (2.45 GHz फ्रिक्वेन्सी) फायदे काय आहेत ?
a) त्याचेमध्ये ज्वाला नाहीत
b) पदार्थातील पौष्टिकता कमी प्रमाणात नष्ट होते.
c) अन्नपदार्थामध्ये भौतिक बदल घडतो.
d) निर्जंतुकीकरण होते.
1) (a),(b) आणि (d)
2) (a),(b) आणि (c)
3) (b),(c) आणि (d)
4) (c) आणि (c)
22) अ)अतिनील किरणांचा भाग हा गर्द जांभळ्या रंगाच्या तरंग लांबीपेक्षा लहान तरंग लांबीचा वर्णपट भाग आहे.
ब) इन्फ्रारेड भाग हा लाल रंगापेक्षा कमी तरंग लांबी वर्णपटाचा भाग आहे.
क) एका त्रिकोणाकृती घनाच्या द्रव्यासाठी, वक्रीभवन-निर्देशांक, वेगवेगळ्या रंगांसाठी वेगवेगळा असतो.
वरीलपैकी कोणती विधाने बरोबर आहेत?
1) अ आणि ब
2) अ आणि क
3) ब आणि क
4) यापैकी नाही
23) रेडिओलहरींचा वापर खालीलपैकी कोणत्या क्षेत्रात केला जातो?
1) औषधविज्ञान
2) उद्योग
3) शेती
4) वरील सर्व
24) लेसर (LASER) या शब्दाची संक्षिप्त संज्ञा सांगा ?
1) लाइट अ‍ॅम्पलिफीकेशन बाय इमिशन ऑफ रेडिएशन
2) लाइट अ‍ॅम्पलिफीकेशन बाय स्टिम्युलेटेड इमिशन ऑफ रेडिएशन
3) मायक्रोवेव्ह अ‍ॅम्पलिफीकेशन बाय स्टिम्युलेटेड इमिशन ऑफ रेडिएशन
4) लाइट इमिशन बाय रेडिएशन
25) खालीलपैकी कोणते विधान सत्य नाही?
1) कार्बनडाय ऑक्साइड लेसरचा उपयोग स्टेनलेस स्टीलचे तुकडे करण्यासाठी करू शकते.
2) मॅग्नेटिक रेझोनन्स इमेजिंग तंत्रज्ञानाचा उपयोग मेंदूच्या तंतोतंत प्रतिमा काढण्यासाठी केला जातो आणि त्यामध्ये उत्सर्जन क्रिया वापरली जात नाही.
3) शत्रूची क्षेपणास्त्रे शोधण्याकरिता रडार यंत्रणा उपयोगात आणली जाते.
4) सोनार तंत्रज्ञानाचा उपयोग चांदीच्या दागिन्यांवर सोन्याचा मुलामा देण्यासाठी केला जातो.
1) ग्राहकोपयोगी आण्विक उत्पादने
1) जलशुद्धीकरणासाठी सौरऊर्जा चलित पोर्टेबल डोमेस्टिक ब्रॅकीश वॉटर रिव्हर्स ऑस्मोसिस (BWRO) तंत्रज्ञान बी. ए. आर. सी. (BARC) ने विकसित केलेले आहे. हे तंत्रज्ञान कशावर आधारीत आहे.
1) सोलार फोटोव्होल्टाइक
2) सोलार फ्लेअर्स
3) सोलार कॉरोनाल मास इजेक्शन
4) सोलार ऑस्मोसिस
2) ग्रामीण भागात आणि जहाजामध्ये पिण्यायोग्य पाणी पुरविण्याकरिता भाभा अणुसंशोधन केंद्राने कोणती तंत्रज्ञान पद्धती विकसीत केली आहे ?
1) उच्च ताप बाष्पीभवन
2) अनेकावस्था स्फुरणबिंदू बाष्पीभवन
3) कमी क्षारता साधक यंत्रणा उद्योग
4) क्षारता निर्मूलन उद्योग
3) धातूच्या ओतकामातील छिद्रे वा भेगा यांच्या शोध घेण्यासाठी तसेच यंत्रामध्ये झालेली झीज अभ्यासण्यासाठी खालीलपैकी कशाचा वापर केला जातो?
1) अवरक्त तरंग
2) अतिनील तरंग
3) रेडिओ लहरी
4) किरणोत्सर्गी समस्थानिके
4) विमानतळ सुरक्षा चौकी किंवा फॉरेन्सिकच्या कामात वापरण्यात येणारे रामन स्कॅनर्स खालीलपैकी कोणत्या नैसर्गिक घटनेवर आधारित आहे ?
1) विकिरण (स्कॅटरिंग)
2) किरणोत्सार
3) कार्बन-डेटिंग
4) वरीलपैकी कोणतेही नाही
5) महाराष्ट्राचे पहिले इलेक्ट्रॉनिक वेस्ट युनिट इको रिसायकलिंग लिमिटेड सुरू झाले आहे. त्याबाबत काय खरे नाही?
1) ते अंधेरी येथे मुंबईत स्थित आहे.
2) ते आपल्या घरी/कार्यालयात त्यांची पिक अप व्हॅन पाठवून ई-कचरा गोळा करतात मग ते कॉम्प्युटर असो वा टिव्ही/सेल फोन.
3) ते गोळा व्हायला आपल्याला फक्त www.elecwasnit.com वर कळवायला लागते.
4) ई-कचरा सरते शेवटी बेल्जियमला धातू काढण्यास्तव पाठविले जाते.
6) शहरामध्ये गस्तीवर असणारी वाहने कोणत्या प्रकारच्या बिनतारी संदेशाचे जाळे वापरतात?
1) उच्च कंपन
2) अति शीघ्र कंपन
3) अति उच्च कंपन
4) वरीलपैकी कोणतेच नाही.
एक्स रेज
1) प्रवाशांच्या सामानात लपवलेली मादक द्रव्ये किंवा स्फोटके शोधण्यासाठी ........ वापरतात.
1) सूक्ष्मदर्शक यंत्र
2) दूरदर्शक
3) कार्बनी वयमापन
4) क्ष-किरण
2) बंद पेटी किंवा पार्सल न उघडताही त्यातील वस्तू बघण्यासाठी कोणत्या किरणांचा उपयोग केला जातो ?
1) इन्फ्रारेड फोटोग्राफी
2) एक्स रेज
3) अल्ट्राव्हायोलेट रेंज
3) रोएंटजेन रेंज
3) खालीलपैकी कोणत्या गुणधर्मामुळे क्ष-किरणे, पॅकेज, पेटी इ. मध्ये लपविलेल्या वस्तू शोधून काढण्यासाठी उपयुक्त ठरतात ?
1) जादा वेव्ह लेंग्थ
2) कमी शक्ती
3) कमी वेव्हलेंग्थ व जादा शक्ती
4) वरीलपैकी कोणतेही नाही
4) क्ष-किरण हे मुख्यत: खगोलशास्त्रीय प्रणालींमध्ये कोणत्या वायूद्वारे उत्सर्जित होतात ?
1) अत्यंत थंड वायूद्वारे
2) अत्यंत गरम वायूद्वारे
3) निष्क्रिय वायूद्वारे
4) यापैकी नाही
5) स्फोटके, दारूगोळा असल्याचा संशय असणारे पार्सल तपासणे, बनावट नाणी शोधणे इ. साठी कोणत्या किरणांचा वापर केला जातो?
1) अति नील किरणे
2) क्ष-किरणे
3) इन्फ्रारेड किरणे
4) रासायनिक किरणे
6) ब्रिफकेस मध्ये लपवलेले स्फोटके खालीलपैकी कोणत्या किरणांच्या साहाय्याने दिसतील ?
1) इन्फ्रा रेड किरणे
2) क्ष-किरणे
3) अल्ट्रा व्हायोलेट किरणे
4) ब्रिफकेस फोडून
7) बंद पेटी किंवा पार्सल न उघडताही त्यातील वस्तू बघण्यासाठी कोणत्या किरणांचा उपयोग केला जातो ?
1) इन्फ्रारेड फोटोग्राफी
2) एक्स रेज
3) अल्ट्राव्हायोलेट रेंज
3) रोएंटजेन रेंज
8) आधुनिक वैद्यकीय प्रतिमा तंत्रातील (Medical Imaging) सीटी स्कॅन (CT Scan) पद्धतीत खालीलपैकी कोणते विकिरण वापरले जाते ?
1) अल्फा विकिरण
2) ध्वनी तरंग
3) क्ष विकिरण
4) मायक्रोवेव्ह विकिरण
9) क्ष-किरणे जास्त प्रमाणात शरीरावर पडल्यामुळे काय परिणाम होतो ?
1) रक्तक्षय होतो
2) उत्पादन क्षमता कमी होते
3) आंतर रक्तस्राव होतो
4) मानसिक दौर्बल्य येते.
10) एखाद्या इसमाने आपले अंगावर एखादा धातू लपविला आहे किंवा कसे हे तपासण्यासाठी बंदोबस्ताचे ठिकाणी कोणते उपकरण वापरल्या जाते?
1) लोह-चुंबक शोधक यंत्र
2) एच.एच.एम.डी.
3) एक्सप्लोझिव्ह डिटेक्टर
4) बॉम्ब डिस्पोझल डिटेक्टर
इनफ्रारेड रेज
1) रंगीत कपड्यांवरील बंदुकीच्या दारूचे अंश शोधून काढण्यासाठी अशा कापडाचा फोटो खालीलपैकी कशाचा वापर करून काढतात ?
1) क्ष-किरणे
2) अल्ट्रा व्हायोलेट किरणे
3) इन्फ्रारेड किरणे
4) वरीलपैकी कोणतेही नाही.
2) खालीलपैकी कोणत्या किरणांचा रात्र पाळतीसाठी वापरण्यात येणार्‍या स्नूपरस्कोपमध्ये उपयोग होतो?
1) एक्स-रेज
2) अल्ट्रा व्हायोलेट रेज
3) इनफ्रारेड रेज
4) वरीलपैकी कोणतेही नाही
3) इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक स्पेक्ट्रम मधील कोणत्या भागामुळे सौर ऊर्जा संच तापतो?
1) रेडिओ वेव्ह
2) इन्फ्रारेड
3) मायक्रो वेव्ह
4) अल्ट्रा व्हायोलेट
4) कापड दोरा इ. तंतुमय पदार्थांची तपासणी, तसेच जळालेल्या कागदपत्रावरील मजकूर इ. तपासण्यासाठी खालीलपैकी कोणत्या किरणांचा वापर केला जातो?
1) अतिनील किरण
2) क्ष किरण
3) सूर्य किरण
4) इन्फ्रारेड किरण
5) वातावरणातून कोणत्या प्रकारचे किरण कार्बन डायऑक्साईड शोषतात?
1) अल्ट्रा व्हायोलेट
2) इन्फ्रारेड
3) व्हिजिबल
4) मायक्रोवेव्ह
6) ...... या छायाचित्रातून (कल्पनाचित्र) जमीन व पाणी यांच्या सीमा सुस्पष्ट होतात.
1) कृष्णधवल
2) इन्फ्रारेड
3) क्ष-किरण
4) वरीलपैकी नाही
7) इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक स्पेक्ट्रम मधील कोणत्या भागामुळे सौर ऊर्जा संच तापतो?
1) रेडिओ वेव्ह
2) इन्फ्रारेड
3) मायक्रो वेव्ह
4) अल्ट्रा व्हायोलेट
8) स्पेक्ट्रोफोटोमेट्री मध्ये खालीलपैकी कोणत्या किरणांचा वापर केला जातो.
1) इन्फ्रा रेड किरणे
2) क्ष - किरणे
3) अतिनील किरणे
4) वरीलपैकी कोणतेही नाही
9) जेव्हा दस्तऐवजावर शाई ओतून मजकूर मिटविला जातो तेव्हा दस्तऐवजावरील अक्षरे ओळखण्यासाठी ............. यांची मदत होते.
1) अल्ट्रा-व्हायोलेट किरणे
2) रेडिओ किरणे
3) इन्फ्रारेड किरणे
4) क्ष-किरणे
अल्ट्राव्हायोलेट किरण
1) औद्योगिक उत्पादनांची शुद्धता तपासण्यासाठी खालीलपैकी कशाचा वापर करणे इष्ट ठरेल?
1) रेडिओ लहरी
2) अतिनील तरंग
3) किरणोत्सारी समस्थानिके
4) अवरक्त तरंग
2) खालीलपैकी कशाचा उपयोग शस्त्रक्रियागृहात हवा निर्जंतुक करण्यासाठी केला जातो?
1) अवरक्त तरंग
2) अतिनील तरंग
3) किरणोत्सारी समस्थानिके
4) क्ष किरणे
3) मूत्र व घाम यांची प्रयोगशाळेत तपासणी करण्यासाठी खालील किरणांचा वापर करतात ?
1) इन्फ्रारेड किरण
2) अल्ट्राव्हायोलेट किरण
3) क्ष-किरण
4) लेझर किरण
4) पोलीस तपासात अतिनील किरणांचा उपयोग पुढील कामासाठी करतात :
1) वादग्रस्त दस्ताऐवजामधील खाडाखोड/अदलाबदल तपासणे.
2) रक्त, वीर्य, मूत्र, लाळ इ. डाग तपासणे.
3) न दिसणार्‍या द्रवाने लिहलेली अक्षरे/लिखाण ओळखणे.
4) वरीलपैकी सर्व
5) अतिनील किरणे ...... मधून आरपार जाऊ शकत नाहीत.
अ) काच
ब) क्वार्टत्झ
क) फ्लूओराईट
ड) रॉक सॉल्ट (सैंधव)
1) फक्त अ
2) फक्त ड
3) ब, क आणि ड
4) फक्त ब आणि ड
6) अल्ट्रा व्हॉयोलेट किरणे कोणत्या उपकरणामधून मिळतात?
1) रेड फिल्टर
2) 1000 वॉट टंगस्टन फिलामेन्ट लॅम्प
3) व्हॅक्युम ट्यूब ज्यामध्ये कॅथोडस असतात.
4) क्वॉर्टज मर्क्युरी व्हेपर लॅम्प
7) भूपृष्ठावरील काही पदार्थ, साधारणत: खडक आणि खनिज पदार्थ ....... मुळे प्रति दीप्तीत होतात किंवा सदृश प्रकाशमान होतात.
1) आवर्त प्रारण
2) औष्णिक प्रारण
3) सूक्ष्मतरंग प्रारण
4) जंबुपार प्रारण
8) ..... चा वापर अतिनील किरणोत्सर्ग मिळविण्यासाठी करतात.
1) इन्फ्रारेड किरण लॅम्प
2) क्वार्टझ मर्क्युरी व्हेपर लॅम्प
3) 1000 वॅट टंगस्टन फिलामेंट लॅम्प
4) वरीलपैकी सर्व
9) अल्ट्रा व्हॉयोलेट किरणे कोणत्या उपकरणामधून मिळतात?
1) रेड फिल्टर
2) 1000 वॉट टंगस्टन फिलामेन्ट लॅम्प
3) व्हॅक्युम ट्यूब ज्यामध्ये कॅथोडस असतात.
4) क्वॉर्टज मरक्यूरी वेपर लॅम्प
10) कपड्यावरील वीर्याचे वाळलेले डाग ....... ने ओळखतात.
1) इन्फ्रारेड लाइट
2) भिंग
3) स्पेक्ट्रोस्कोप
4) अल्ट्राव्हायलेट लाईट
11) कपड्यांवरील मानवी वीर्याचे डाग अतिनील किरणांखाली ............. रंगाचे दिसतात.
1) लाल
2) हिरवे
3) निळसर पांढरे
4) यापैकी नाही
12) गव्हाच्या पीठातील भेसळ ही कोणत्या प्रकारच्या किरणाने शोधून काढता येते ?
1) इन्फ्रारेड किरण
2) अतिनील किरण/अल्ट्रा-व्हायोलेट किरण
3) क्ष-किरण
4) यांपैकी कोणी नाही
13) आपल्या पृथ्वीच्या सभोवती असलेल्या ओझोन आवरणाचा अवक्षय झाल्याने, खालीलपैकी कोणत्या विकिरणाची प्रकाशन वृद्धी वाढते ?
1) अल्ट्रा व्हायोलेट रेडीएशन
2) इन्फ्रारेड रेडीएशन
3) दृश्य विकिरण
4)मायक्रोवेव्ह रेडीएशन
2) अन्न आणि शेती उत्पादने
1) अन्न पदार्थांच्या इरॅडिएशनसाठी गॅमा किरणांचा स्रोत म्हणून काय वापरले जाते ?
1) कोबाल्ट - 60 व आर्सेनिक - 74
2) थॅलियम - 201 व इरिडियम - 192
3) कोबाल्ट - 60 व सेसियम - 137
4) इरिडियम - 192 व सेसियम - 137
2) वनस्पती किंवा प्राणी यांचे आरंभीचे वय शोधण्यासाठी खालीलपैकी कोणता कार्बन आयसोटोप वापरतात?
1) C-14
2) C-12
3) C-13
4) यांपैकी एकही नाही
3) खालील विधानांचा विचार करा :
a) मृत प्राणी अथवा वनस्पती यांचेमध्ये कार्बन-14 ते कार्बन-12 यांचे गुणोत्तर बदलत असते.
b) किरणोत्सारी कार्बन-14 समस्थानिकांचा वापर कार्बनी वयमापनामध्ये करतात.
पर्यायी उत्तरे :
1) विधान (a) सत्य आहे आणि (b) विधानाची कारणमीमांसा आहे.
2) (a) आणि (b) दोन्ही विधाने चूक आहेत.
3) (a) विधान सत्य आहे परंतु (b) चूक आहे.
4) (a) आणि (b) एकमेकांशी संबंधित नाहीत.
4) खालील कोणते विधान चुकीचे आहे?
अ) प्रत्येक जीवित प्राणी कार्बन मधून सी 14 घेतो.
ब) प्रत्येक जिवात एकाच प्रमाणात सी 14 असतो.
क) मृत्यूनंतर जीव एकाच प्रमाणात कार्बन फेकतो
ड) अर्धा उ- 14 मृत्यू नंतर 5568 वर्षांनी नाहीसा होतो ज्यास हाफलाइफ ऑफ सी 14 (सी-14 चे अर्धे आयुष्य) संबोधितात.
इ) ही पद्धत पुरातत्त्वशास्त्रात कालक्रमवारी ठरविण्यास वापरतात.
फ) ही पद्धत एफ. डब्ल्यू. लिबी यांनी शोधून काढली.
ज) त्यांना याकरता पदार्थ विज्ञानातील नोबेल पारितोषिक मिळाले.
1) इ
2) फ
3) ज
4) कोणतेही नाही
5) कांदे, बटाटे यांना कोंब फुटू नयेत यासाठी कोणत्या किरणांचा मारा करतात?
1) अल्फा
2) बीटा
3) गॅमा
4) यु.व्ही.
6) फळे व फुलांवर ........... किरणांचा सौम्य मारा करून फळांची उत्पादकता वाढविता येते.
1) अल्फा
2) बीटा
3) गॅमा
4) क्ष किरणे
7) ...... किरणांना वस्तुमान नसते.
1) अल्फा
2) बिटा
3) गॅमा
4) क्ष
8) मानवाच्या शरीरातील कॅन्सर (कर्करोग) च्या पेशी मारण्यासाठी ....... विकिरणाचा उपयोग केला जातो.
1) अल्फा
2) बीटा
3) गॅमा
4) इलेक्ट्रॉन
9) रेडिओकार्बन डेटींगच्या साहाय्याने खालीलपैकी कोणाच्या वयाबाबत माहिती मिळते?
1) इमारती
2) खडक
3) लहान मूल
4) जुन्या खडकात दिसणारा वनस्पती अगर प्राणी यांचा अवशेष
10) खालीलपैकी कोणती प्रक्रिया ही अन्नपदार्थ सुरक्षित ठेवण्याकरिता योग्य आहे ?
1) गॅमा किरणोत्सर्ग
2) द्रवरुपी नत्रवायू वापरणे
3) इथिलीन ऑक्साइड वापरणे
4) इथिलीनच्या वाफांचा वापर करणे.
11) बटाटे, कांदे यांसारख्या भाज्यांना कोंब येऊ नयेत यासाठी कोणत्या किरणांचा मारा करतात ?
1) अल्फा
2) गॅमा
3) मायक्रोवेव्हस्
4) अल्ट्रोव्हायलेट (अतिनील)
12) दूध अधिक काळ टिकवून ठेवण्यासाठी खालीलपैकी कशाचा उपयोग होतो ?
अ) श्राव्यातीत ध्वनी
ब) पाश्‍चरायझेशन पद्धत
क) कॅरॅमलाझेशन पद्धत
1) फक्त (ब) आणि (क)
2) फक्त (अ) आणि (ब)
3) फक्त (अ) आणि (क)
4) तिन्ही (अ),(ब) आणि (क)
13) अन्न भेसळ ओळखण्यासाठी केंद्र सरकारच्या अखत्यारीत कोणत्या प्रयोगशाळा आहेत?
a) केंद्रीय अन्न प्रयोगशाळा, म्हैसूर.
b) केंद्रीय अन्न प्रयोगशाळा, गाझीयाबाद
c) केंद्रीय अन्न प्रयोगशाळा, राज्य सार्वजनिक आरोग्य प्रयोगशाळा, पुणे
d) केंद्रीय अन्न प्रयोगशाळा, नागपूर
वरीलपैकी कोणता पर्याय चुकीचा/चुकीची आहे/आहेत?
1) केवळ (a) पर्याय चुकीचा आहे.
2) (b) आणि (d) पर्याय चुकीचे आहेत.
3) केवळ (d) पर्याय चुकीचा आहे.
4) वरील सर्व पर्याय चुकीचे आहेत.
14) खालीलपैकी कोणती प्रक्रिया ही अन्नपदार्थ सुरक्षित ठेवण्याकरिता योग्य आहे ?
1) गॅमा किरणोत्सर्ग
2) द्रवरुपी नत्रवायू वापरणे
3) इथिलीन ऑक्साइड वापरणे
4) इथिलीनच्या वाफांचा वापर करणे.
15) पुढील दोन विधानांपैकी कोणते अयोग्य आहे ?
a) द्रव नायट्रोजनमध्ये संवर्धित ऊती व पेशी साठविण्याच्या पद्धतीस क्रायोप्रिझर्वेशन म्हणतात.
b) असे संवर्धन - 40उ या तापमानावर केले जाते.
पर्यायी उत्तरे :
1) केवळ (a)
2) केवळ (b)
3) दोन्ही
4) एकही नाही
16) ......... हे आनुवंशिकरित्या सुधारित आर्गनिझम (जेनेटिकली मॉडिफॉइड आर्गनिझम) नाही.
1) बी. टी. कॉटन
2) गोल्डन राईस
3) ट्रेसी
4) पोमॅटो
17) वायूची वायू संवेदनशीलता तंत्राची वाढ करण्याकरिता कोणता पदार्थ वापरतात ?
1) फेम्टो पदार्थ
2) नॅनो पदार्थ
3) मायक्रो पदार्थ
4) अतिसूक्ष्म कण
3) वैद्यकीय औषधे
1) आधुनिक वैद्यकीय प्रतिमा तंत्रातील (Medical Imaging) सीटी स्कॅन (CT Scan) पद्धतीत खालीलपैकी कोणते विकिरण वापरले जाते ?
1) अल्फा विकिरण
2) ध्वनी तरंग
3) एक्स (क्ष) विकिरण
4) मायक्रोवेव्ह विकिरण
2) पुढील दोन विधानांपैकी कोणते योग्य आहे?
अ) अतिनील किरणे किरकोळ गाठींवर उपयुक्त ठरतात.
ब) अवरक्त किरणे रासायनिक द्रव्यांचे पृथक्करण करतात.
1) फक्त अ
2) फक्त ब
3) दोन्ही अ आणि ब
4) दोन्ही नाहीत
3) खालील दोन विधानांपैकी कोणते विधान बरोबर आहे?
अ) चुंबकीय अनुनाद प्रतिमा (MRI) शरीराच्या कोणत्याही भागाची छेद प्रतिमा निर्माण करते.
ब) सी. टी. स्कॅन क्ष-किरण व एम. आर. आय. पेक्षा उच्च दर्जाची आहे.
1) फक्त अ
2) फक्त ब
3) दोन्ही अ आणि ब
4) दोन्ही नाहीत
4) शरीराच्या अंतर्गत भागाच्या रचनेची माहिती उपलब्ध करून देणारी नवीन पद्धत, जी अनाक्रमणकारी असून कमी धोकादायक आहे.
1) न्यूक्लिअर मॅग्नेटिक रेसोनन्स
2) कॉम्प्युटेड टामोग्राफिक स्कॅनिंग
3) अल्ट्रासाऊंड स्कॅनिंग
4) वरीलपैकी कोणतीही नाही.
5) एक्स-रे इलेक्ट्रोनोग्राफी पद्धत कशासाठी वापरतात?
1) कवटीमधील फ्रॅक्चर शोधण्यासाठी
2) सर्जिकल ऑपरेशन करण्यासाठी
3) मयताच्या अंगावरील अंगुलिमुद्रा शोधण्यासाठी
4) ठशांचा सच्छिद्रता प्रकार शोधण्यासाठी
6) जोड्या लावा.
किरणोत्सारी समस्थानिके उपयोग
अ) युरेनियम I. कर्करोगावरील उपचार
ब) कोबाल्ट II. गॉयटर वरील उपचार
क) आयोडिन III. अष्मांचे वय
ड) कार्बन IV. अणुभट्टी
पर्यायी उत्तरे :
अ ब क ड
1) II III I IV
2) IV I III II
3) III II IV I
4) IV I II III
6) आण्विक कचरा व आण्विक अपघात
1) 1986 मधील चर्नोबील अणुऊर्जा प्रकल्प झालेला अपघात, खालीलपैकी रशियातील कोणत्या राज्यात झाला?
1) युक्रेन स्टेट
2) उझबेकिस्तान
3) इस्टोनिया
4) जॉर्जिया
2) अणू तंत्रज्ञानामधील खनन, शुद्धीकरण आणि पृथ:करण पद्धती मध्ये हवामान प्रदूषित करणारा कोणता किरणोत्सारी पदार्थ बाहेर पडतो ?
1) अ‍ॅरगॉन
2) क्रिप्टान
3) थोरान
4) झेनॉन
3) अणू तंत्रज्ञानामधील खनन, शुद्धीकरण आणि पृथ:करण पद्धती मध्ये हवामान प्रदूषित करणारा कोणता किरणोत्सारी पदार्थ बाहेर पडतो ?
1) अरगॉन
2) क्रिप्टान
3) थोरान
4) झेनॉन
4) अणू विद्युत ऊर्जा निर्मितीत कोणत्या संस्था आहेत?
a) पंजाब इंधनाचे अणू-विखंडनानंतर धोकादायक आण्विक प्रारणे बाहेर पडतात.
b) आण्विक कचर्‍याची विल्हेवाट जटिल प्रश्‍न आहे.
c) पुरेसे अणू-इंधन उपलब्ध नसणे.
d) अपघातानंतर बाहेर पडणार्‍या आण्विक प्रारणामुळे जीवित हानी होऊ शकते.
पर्यायी उत्तरे :
1) वरील सर्व बरोबर
2) फक्त (a), (c), (d) बरोबर
3) फक्त (c) बरोबर
4) फक्त (c) व (d) बरोबर
5) आण्विक हिवाळा ही संज्ञा ...... हे दर्शविते.
1) अणुभट्ट्यांसाठी आण्विक इंधनाची अनुपलब्धता
2) पृथ्वीच्या उत्तर ध्रुवाजवळ अल्फा, बिटा व गॅमा किरणांचा जमाव
3) एखाद्या मोठ्या आण्विक युद्धामुळे पर्यावरणाच्या बदलाने तापमानात घट होणे.
4) परमाणू कचरा या शब्दाचा समानार्थी शब्द
6) अणुशक्ती केंद्रामधून तयार होणार्‍या इंधनकचर्‍याची विल्हेवाट कशी लावतात ?
अ) गटारे, नाले, नद्यांमध्ये पाण्यासोबत सोडून देतात.
ब) वस्तीपासून दूर उघड्यावर फेकून देतात.
क) स्टेनलेस स्टीलच्या डब्यात कायमचे बंद करून तळघरातच साठवतात.
ड) समुद्राच्या तळाशी डबाबंद केलेला कचरा नेऊन टाकतात.
योग्य पर्याय निवडा :
1) अ, ब
2) ब, क
3) क
4) अ, ड
7) एक संघन आयवद्रायूच्या विकीर्णन स्थितीतील मुख्य परिणाम म्हणजे ........ प्रारणे, यामध्ये भारीत कणांचे त्वरण किंवा अत्वरण होऊन किरणोत्सर्गाचे उत्सर्जन होते.
1) ब्रेमस्ट्रॉइलंग
2) मायक्रोवेव्ह
3) गामा
4) यु व्ही
8) उच्चस्तरीय आण्विक कचरा (Nuclear waste) हा खालीलपैकी एका पर्यायामुळे तयार होतो ः
1) प्रयोगशाळा
2) उद्योग
3) अणुभट्टी
4) आण्विक इंधन सायकल
9) अणूविस्फोटामुळे कोणता परिणाम होतो ?
1) जागतिक तापमानात वाढ होते
2) जागतिक तापमान कमी होते.
3) तापमानात बदल होत नाही
4) जल प्रदूषण होते.
10) अणुविस्फोटामुळे कोणता परिणाम होतो ?
1) जागतिक तापमान कमी होते
2) आर्द्रतेत बदल होत नाही
3) जल प्रदूषण होते
1) फक्त 1 बरोबर
2) फक्त 2 बरोबर
3) 1 व 2 बरोबर
4) 1, व 2 दोन्ही चूक
11) ......... च्या परिणामाने इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक उत्सजर्नाचे विखरणे वातावरण करत असते.
1) उत्सर्जनाचा वेग
2) त्याची वारंवारिता
3) त्याची तीव्रता
4) वरील सर्व
7) आण्विक धोरणे व आण्विक चाचण्या
1) आण्विक ऊर्जा विभाग आणि संरक्षण संशोधन विकास संस्था यांनी पोखरणमध्ये संयुक्तपणे क्रमाने पाच आण्विक चाचण्या कोणत्या तारखेस घेतल्या ?
1) 15 व 18 मे 1974
2) 11 व 13 मे 1974
3) 11 व 13 मे 1998
4) 15 व 18 मे 1998
2) भारताने ब्रिटनसोबत न्यूक्लिअर पॅक्ट कधी केला ?
1) 2010
2) 2003
3) 2006
4) 2008
3) पोखराण दोन या दुसर्‍या आण्विक चाचणीत भारताने 11 ते 13 मे 1998 मध्ये ...... आण्विक बॉम्बचे स्फोट केले होते.
1) तीन
2) चार
3) पाच
4) सहा
4) भारताने आजपर्यंत किती आण्विक चाचण्या केल्या ?
1) दोन
2) पाच
3) सहा
4) तीन
5) भारताच्या अणुऊर्जा विकास कार्यक्रमाचा पाया रचण्याच्या कामगिरीमुळे कोणाला अणुऊर्जा व अण्वस्त्र विकास कार्यक्रमाचा प्रणेता मानले जाते ?
1) डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम
2) डॉ. होमी जहांगीर भाभा
3) डॉ. विक्रम साराभाई
4) डॉ. अनिल काकोडकर
6) 11 व 13 मे 1998 साली भारताने पोखरण येथे घेतलेल्या अणुस्फोट चाचणीशी संबंधित असणार्‍या व्यक्तीचे नाव ...... आहे.
1) डॉ. स्वामिनाथन
2) डॉ. जयंत नारळीकर
3) डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम
4) डॉ राजा रामण्णा
7) भारताने 18 मे 1974 रोजी पहिली अणुचाचणी कोठे केली?
1) महाराष्ट्र
2) गुजराथ
3) मध्य प्रदेश
4) राजस्थान
8) खालील देशांपैकी 28 मार्च 2012 पर्यंत भारत सरकार बरोबर अणू इंधन पुरवठा करार कोणी केला ?
अ) अमेरिका (यू. एस. ए.)
ब) फ्रान्स
क) रशियन फेडरेशन
ड) कझाकिस्तान
योग्य पर्याय निवडा :
1) ब आणि क फक्त
2) अ, ब आणि क फक्त
3) ब, क व ड फक्त
4) अ,ब, क व ड
9) पुढील दोन पैकी कोणते विधान योग्य आहे ?
a) रशिया आणि कझाकिस्तान यानंतर भारताला युरेनियमचा पुरवठा करणारा कॅनडा तिसरा देश आहे.
b) केलेल्या कराराप्रमाणे 3000 मेट्रिक युरेनियम येणार्‍या 10 वर्षात पुरविले जाणार आहे.
पर्यायी उत्तरे :
1) केवळ (a)
2) केवळ (b)
3) दोन्ही
4) एकही नाही
10) संवेदनशील आण्विक सहकार्यामध्ये सम्मीलित असलेल्या बाबी :
a) आण्विक शस्त्रांचे आरेखन व निर्माण
b) नागरी आण्विक सहकार्य
c) शक्तिशाली अणुभट्टींचे संशोधन व निर्माण
d) अण्वस्त्रांसाठी लागणार्‍या पदार्थाचे आंतरराज्यीय हस्तांतरण
पुढीलपैकी कोणती जोडी योग्य आहे ?
1) (b) आणि (c)
2) (a) आणि (d)
3) (b) आणि(d)
4) (a) आणि (c)
8) जागतिक स्तरावरील आण्विक करार व संघटना
1) ...... येथे आयोजित न्यूक्लिअर न्यू बिल्ड 2010 कॉन्फरन्समध्ये भारत सहभागी झाला होता.
1) न्यू दिल्ली
2) लंडन
3) पॅरिस
4) हाँगकाँग
2) भारताने सहभाग घेतलेल्या न्यूक्लिअर न्यू बिल्ड 2010 कॉन्फरन्स चे आयोजन कुठे गेले होते?
1) नवी दिल्ली
2) लंडन
3) पॅरिस
4) हाँगकाँग
3) अण्वस्त्र प्रसारबंदी करार कोणत्या देशांनी नाकारला आहे ?
अ) भारत
ब) चीन
क) इस्राईल
ड) पाकिस्तान
योग्य पर्याय निवडा :
1) अ आणि ब
2) अ आणि ड
3) अ, क आणि ड
4) अ, ब, क आणि ड
4) उत्तर कोरियाने हायड्रोजन बॉम्बची यशस्वी चाचणी (2017) केल्याने जगभरात खळबळ उडाली.
अ) हायड्रोजन बॉम्ब तितक्याच क्षमतेच्या अणुबॉम्बपेक्षा किमान दुप्पट विध्वंसक असतो.
ब) न्यूट्रॉन बॉम्ब ने वित्तहानी कमी होते परंतु प्राणहानी अधिक होते.
वरील दोनपैकी कोणते विधान योग्य आहे?
1) फक्त अ
2) फक्त ब
3) दोन्ही अ आणि ब
4) दोन्ही नाहीत.
5) NPT आणि CTBT संदर्भात खालील वाक्ये विचारात घ्या :
a) भारतातील परमाणू प्रसारास विरोध केलेला नाही अथवा त्यास मंजुरी दिलेली नाही.
b) भारताने व्यापक विभक्त चाचणी प्रतिबंध संधीसाठी (CTBT) संमती दिलेली आहे, परंतु मंजुरी दिलेली नाही.
वरीलपैकी कुठले विधान/विधाने बरोबर आहेत?
1) फक्त (a)
2) फक्त (b)
3) दोन्ही (a) व (b)
4) दोन्हीही नाही
6) कॉम्प्रहेन्सिव्ह टेस्ट बॅन ट्रिटी (CTBT) चे वैधता तपासणी क्षेत्र पृथ्वीवर केलेले कोणतेही अणुकेंद्रकीय स्फोट शोधण्यासाठी संकल्पित आहे. हे वैधता क्षेत्र आंतरराष्ट्रीय पाहणी प्रणालीचे बनलेले आहे. या पाहणी/निरीक्षण प्रणाली कोणत्या ?
a) भूकंपविषयक पाहणी/निरीक्षण
b) जलध्वनीविषयक (हायड्रोअ‍ॅकॉस्टिक्स) पाहणी
c) अवध्वनी (इन्फ्रासाउंड) पाहणी
d) अणुकेंद्रकीय किरणोत्सार पाहणी
पर्यायी उत्तरे :
1) फक्त (a), (b) आणि (c)
2) फक्त (a), (b) आणि (d)
3) फक्त (b), (c) आणि (d)
4) सर्व चारही
उत्तरे : प्रश्‍नमंजुषा (131)
1-4
2-4
3-4
4-2
5-1
6-3
7-2
8-2
9-2
10-4
11-4
12-3
13-3
14-3
15-2
16-3
17-3
18-2
1) आण्विक तंत्रज्ञान - मूलभूत माहिती
1-4
2-3
3-4
4-4
5-1
6-1
7-2
8-2
9-3
10-3
11-4
12-4
13-4
14-2
15-4
16-2
17-2
18-1
19-4
20-1
21-2
22-1
23-4
24-2
25-4
26-1
27-1
28-3
29-2
30-3
31-3
32-2
33-1
34-1
35-4
36-3
37-1
38-4
39-1
40-3
41-2
42-2
43-4
44-2
45-3
46-3
47-3
2) आण्विक वीजनिर्मिती - तत्त्व, रचना, कार्य
1-3
2-4
3-2
4-3
5-1
6-4
7-1
8-3
9-3
10-3
11-2
12-1
13-2
14-1
3) भारताचा आण्विक कार्यक्रम - सुरुवात, आवश्यकता व ठळक वैशिष्ट्ये
1-1
2-1
3-2
4-4
5-3
6-3
7-4
8-4
9-3
4) भारतातील आण्विक औष्णिक वीजनिर्मिती
1-2
2-2
3-1
4-2
5-1
6-2
7-2
8-2
9-3
10-4
11-4
12-2
13-4
14-2
15-1
16-4
17-3
18-2
19-1
5) आण्विक तंत्रज्ञानाचे उपयोग
1-3
2-2
3-4
4-2
5-2
6-3
7-1
8-4
9-2
10-4
11-2
12-4
13-1
14-1
15-1
16-1
17-1
18-2
19-2
20-2
21-1
22-2
23-4
24-2
25-4
1) ग्राहकोपयोगी आण्विक उत्पादने
1-1
2-2
3-4
4-1
5-3
6-3
एक्स रेज
1-4
2-2
3-3
4-2
5-2
6-2
7-2
8-3
9-1
10-2
इनफ्रारेड रेज
1-3
2-3
3-2
4-4
5-2
6-2
7-2
8-3
9-3
अल्ट्राव्हायोलेट किरण
1-2
2-2
3-2
4-4
5-1
6-4
7-4
8-2
9-4
10-4
11-3
12-2
13-1
2) अन्न आणि शेती उत्पादने
1-3
2-1
3-1
4-4
5-3
6-3
7-3
8-3
9-4
10-1
11-2
12-2
13-3
14-1
15-1
16-4
17-2
3) वैद्यकीय औषधे
1-3
2-4
3-1
4-1
5-3
6-4
6) आण्विक कचरा व आण्विक अपघात
1-1
2-3
3-2
4-1
5-3
6-3
7-1
8-3
9-2
10-1
11-4
7) आण्विक धोरणे व आण्विक चाचण्या
1-3
2-1
3-3
4-2
5-2
6-3
7-4
8-4
9-1
10-2
8) जागतिक स्तरावरील आण्विक करार व संघटना
1-2
2-2
3-3
4-2
5-1
6-4
